KUTSAL BİR BAŞKALDIRI OLARAK RASTAFARİ: BABYLON’A KARŞI ZİON’U SAVUNMAK

Uzm. Özgür VURAL

Giriş

Rastafari; 1930’lu yılların başında köleliğe ve sömürgeciliğe bir tepki olarak Jamaika’da doğmuştur. Jamaika köleliğin ve sömürgeciliğin tüm acı mirasını içinde barındıran bir ülke olarak dikkat çekmektedir. Rastafari; siyah ırkın kurtuluşunu ve kendi ülkelerinin dışına zorla sömürülmek ve köleleştirmek için çıkarılmış kişilerin Afrika’ya yeniden dönüşünü temel almaktadır. Bu minvalde Rastafari;  Hristiyanlık ve Yahudiliğin bazı unsurlarını Afrika kültürel motifleriyle harmanlayan özgün bir inanç sistemi ve kendine has bir yaşam prensibi ortaya koymaktadır. Rastafariliğin temel felsefesi, ezilenlerin ve sömürülenlerin sesi olarak, Batı dünyasının baskıcı yapısını temsil eden “Babylon“a karşı, vaat edilmiş topraklar ve manevi cennet olan “Zion” (Afrika/Etiyopya) ütopyasını sunmaktadır.

Bir Felsefe Olarak Rastafari

Rastafarinin doğuşu, büyük ölçüde Pan-Afrikanist lider olarak bilinen Marcus Garvey’ in kehanetlerine dayanmaktadır. Marcus Garvey, 1920’lerde siyah ırkın Afrika’ya döneceğini ve Afrika’da bir “siyah kralın taç giyeceğini” vaaz etmiştir. Bahsi geçen bu kehanet, 2 Kasım 1930’da Etiyopya İmparatoru olarak taç giyen Ras Tafari Makonnen’ in, yani Haile Selassie I’ in ortaya çıkmasıyla Rastafariler tarafından gerçekleşmiş kabul edilmektedir (Albayrak, 2017: 257-258). Rastafari inancının merkezinde, Haile Selassie I’ in, İncil’de bahsedilen “Yahuda’nın Aslanı”, 1000 yıllık barışı getirecek olan Tanrı’nın yeryüzündeki tecellisi ya da kurtarıcı mesih (Jah) olduğu inancı yer almaktadır.

Hareketin kurucularından biri olarak kabul edilen Leonard Howell, Selassie’nin ilahi kimliğini ilan eden ilk kişilerdendir. Bu inanışın kutsal metinleri, “Kebra Negast” ve “Kutsal Piby”dir. Bu metinler İncil’in rastafari felsefeyle harmanlanmış hali olarak yorumlanmaktadır. Bu metinlerde, siyah ırkın aslında kayıp İsrail kabilesinin soyundan geldiği belirtilmektedir. Bu kitaplara göre bahsi geçen kayıp kabile, kölelik yoluyla sürgüne mahkum edilmiştir (Edmonds, 2012: 1-2).

Yaşam Tarzı Olarak Rastafari

Rastafari, sadece dini bir inanç değildir. Aynı zamanda kapsamlı bir yaşam felsefesi ve direniş kültürü olarak değerlendirilmektedir (Campbell, akt. Albayrak, 2017: 254). Bu felsefenin temelinde iki ana kavram bulunur. Bunlardan ilki Babylon’dur. Babylon; Batı dünyasının sömürgeci, baskıcı, materyalist ve ırkçı sistemi, emperyalizmin sembolize etmektedir. Rastalar bu sistemi reddetmekte ve bu sistemden kurtulmayı hedeflemektedir. İkinci ana kavram ise Zion’dur. Zion; özgürlük, manevi saflık ve birliğin olduğu yer olarak tanımlanmakta olan Rastafarilere vaat edilmiş topraklardır. Bu topraklar maddi olarak Afrikayı manevi olarak ise bir cennet durumunu ifade etmektedir.

Rastafaryan yaşam tarzının en bilinen iki unsuru, “dreadlock” ve “Ital diyeti’’dir. Dreadlock; saçların kesilmemesi ve taranmaması sonucu oluşan, hem doğallığı hem de Afrika savaşçılarını sembolize eden manevi bir uygulamadır. Bu uygulama sonucunda kişilerin saçlarının “Aslan Yelesi”ne benzediği belirtilmekte ve bu da manevi güçlerinin dışa vurumu olduğu kabul edilmektedir  (Chevannes, 1994: 168). Bu stil aynı zamanda popüler sistemin yani Babylon’un güzellik standartlarına karşı bir protesto eylemi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Ital (Vital – Hayati) diyet ise, doğallığı ve canlılığı esas alan bir beslenme şeklidir. Rastafariler, genellikle işlenmiş gıdalardan uzak durmaktadırlar. Domuz eti ve kabuklu deniz ürünleri gibi Eski Ahit’ te yasaklanan etleri de yemezler. Bunun yanı sıra kimyasallardan ve alkolden de kaçınmaktadırlar.  Ancak Marihuana (Ganja) kullanımı oldukça yaygındır. Marihuana (Ganja), Rastalar arasında ruhsal bir ritüel aracı olarak kullanılmaktadır. Onlar için bu bir uyuşturucu olarak kabul edilmemektedir. Rastaların kabulüne göre Marihuana; Tanrı’ya (Jah) ulaşmayı sağlayan, bu doğrultuda yaptıkları meditasyonu derinleştiren ve hikmetlerini artıran “bilgelik otu”dur (Barrett, 1997: viii-ix).

Rastarfari ve  Reggae Müzik 

Rastafari’nin dünya çapında tanınmasında ve yayılmasında en büyük rolü Bob Marley oynamıştır. Bob Marley, gerçek adıyla Robert Nesta Marley (6 Şubat 1945 – 11 Mayıs 1981), Jamaikalı bir reggae sanatçısı, söz yazarı ve gitaristtir. Reggae müziğini sadece Jamaika sınırları içinde kalmaktan çıkarıp, tüm dünyaya tanıtan ve sevdiren en önemli isimlerden biri olarak kabul edilmekte ve geniş bir kesim tarafından bu türün kralı olarak anılmaktadır. Bob Marley, eserlerinde Rastafari inancının öğretilerini, barışı, sevgiyi, adaleti ve Afrikalıların birliğini (Pan-Afrikanizm) işlemektedir. Bob Marley’in eserleri, politik ve sosyal mesajlar içermesi sebebiyle baskı altındaki insanların sesi olarak tanımlanmaktadır.

Bob Marley; Rastafari hareketinin mesajlarını müziğiyle tüm dünyaya ulaştırmayı başarmıştır. Reggae müzik, Rastafari ilahilerinden ve ritimlerinden doğmuş bir sanattır (Albayrak, 2017: 265). Bu doğrultuda reggae müzik; Babylon’a karşı direnişi, Pan-Afrikanizmi, barış ve sevgi mesajlarını içeren bir propaganda aracı haline gelmiştir. Bob Marley’in etkisiyle Rastafari felsefesi, dini sınırlarını aşmıştır. Bu bağlamda Rastafari; Küresel bir kültür, moda ve toplumsal bilinç akımına dönüşmüştür (Wannart, 2019).

SONUÇ

Rastafarilik, kölelik ve sömürgecilik sonrası dönemde, ezilen siyah ırkın kendi kimliğini ve onurunu yeniden kazanma çabası olarak ortaya çıkmış olup; dinamik bir inanç ve direniş hareketidir. Haile Selassie I’in ilahi bir figür olarak görülmesi, Afrika’ya dönüş hayali (Zion), Babylon’a karşı duruş ve Reggae müziği ile kültürel alanda yarattığı derin etki, Rastafariliği sadece Jamaika’ya özgü bir inanç olmaktan çıkarıp, küresel bir sosyo-politik ve dini fenomen haline getirmiştir. Hareket; günümüzde halen kimlik, adalet ve kurtuluş arayışının canlı bir örneği olarak varlığını sürdürmektedir.

Kaynakça

Albayrak, K. (2017). Siyahî Senkretik Bir Dinî Hareket Olarak Rastafarilik. Bilimname, XXXIV(2), 247-286.

Barrett, L. E. (1997). The Rastafarians: Twentieth Anniversary Edition. Beacon Press.

Chevannes, B. (1994). Rastafari: Roots and Ideology. Syracuse University Press.

Edmonds, E. (2012). Rastafari: A Very Short Introduction. Oxford University Press.

Wannart. (2019). Rastafaryanizm, Bob Marley ve Reggae Müzik.

Fotoğraf: Anadolu Ajansı