POLSAM | POLİTİK STRATEJİLER ARAŞTIRMA MERKEZİ
Tarihler 27 Ocak 2025’i gösterdiğinde Amerikan borsası büyük bir şok yaşamıştı çünkü yaklaşık 1 milyar dolarlık piyasa kaybı değeri ile Amerikan borsasının yaşadığı en büyük tek günlük kayıplardan birisi gerçekleşmişti. Bu sarsılmadan en çok etkilenen ise Nvidia’ydı. Şöyle ki Nvidia’nın hisse senedi fiyatı %17 oranında düşmüştü ve bunun sonucunda piyasa değeri yaklaşık 593 milyar dolar azalmıştı; bu, Wall Street tarihindeki herhangi bir şirket için bir günde yaşanan en büyük kayıptı (Bowman, 2025). Peki, tüm bunların yaşanmasının sebebi neydi ?
DeepSeek, 2023 yılında Çin’in Hangzhou şehrinde yapay zeka araştırmaları için kurulmuş bir şirkettir (Kerner, 2025). Bu şirket, 20 Ocak 2025 tarihinde DeepSeek R1 adını verdikleri bir yapay zeka modeli yayınlamıştı. Bu model kısa sürede tüm dünyaya sansasyonel bir şekilde yayıldı. Bunun sebebi bu yapay zeka modelinin görece düşük bütçelerle yapılmasına rağmen benchmark testlerinde Open AI’ın en üst temel modeli olan o1 ile rekabet edecek derecede iyi sonuçlar vermesiydi (Liu et al., 2024). Nitekim DeepSeek’in bu yaygınlaşan modelinin ünü sonucunda ABD borsası ciddi zarara uğradı. Yani, bu DeepSeek çıkışı ABD ve Çin arasındaki mücadelede yeni bir cephe açmış bulundu: Yapay zeka rekabeti.
DeepSeek’in bu performansının dünyayı şoka uğratmasının bir diğer sebebi ise ABD’nin yapay zeka şirketleri tarafından kullanılan ve her biri otuz bin dolar değerinde olan Nvidia H100 ekran kartlarını Çin’e satış yasağı getirmesine rağmen DeepSeek’in bu kartlar olmadan başarıya ulaşabilmesidir. Zira, DeepSeek, Open AI’ın sahip olduğu binlerce ekran kartından mahrum durumdadır. Bu duruma yönelik olarak Çin’in kaçak yollarla H100 elde ettiğine yönelik çeşitli suçlamalar yapılsa da, Nvidia’nın halihazırdaki ambargoyu delmek için yapay zeka çalışmalarına uygun başka bir ekran kartı olan H800’ü çıkarttığı ve bunları Çin’e sattığı bilinmektedir (Baptista, 2024). Daha sonra bu kartlar için de Çin’e satış yasağı getirilmiş, ancak yasağın uygulamaya konmasına kadar geçen süre zarfında satılan binlerce kart Çin’in eline geçmiştir. Dolayısıyla Çin’de H800 model kartlar bulunmaktaydı ve DeepSeek’in yayınladığı makaleye göre onlar da çalışmalarında bu kartları kullanmışlardı (Liu et al., 2024).
DeepSeek neyi farklı yapıyor?
DeepSeek ekibi tarafından DeepSeek-V3 (R1 modelinin gelişmesine vesile olan model) için Aralık ayında hazırlanan raporda bu modelin mimarisinden detaylıca bahsediliyor ve burada bu modelin GPT-4’ün sahip olduğu mimariden oldukça farklı bir yapıda olduğu belirtiliyor (Evrim Ağacı, 2025). Şöyle ki, GPT-4 gibi modeller bir cevap üretecekleri zaman milyarlarca parametreyi bir arada kullanarak cevabı oluşturmaktadır. Bu durum cevabın doğruluğunu arttırsa da hesaplama maliyetini ve yükünü arttırmaktadır. DeepSeek’in V3 modelinin cevap üretim aşaması ise bundan çok daha farklıdır. Mixture of Experts (MoE) adı verilen bu yöntemde cevap oluşturulurken tüm parametreler aynı anda işleme sokulmaz, insan beyninin çalışma mekanizmasında olduğu gibi toplam yapı çeşitli uzmanlıklara ayrılır. Bu uzmanlıklara göre gelen soruyu ilgilendiren kısım devreye girerek cevap üretir. Böylece aynı anda her parametre devreye girmediği için mali, enerjisel ve hacimsel açıdan verimlilik elde edilir. DeepSeek’in güncel diğer dil modellerinden daha az masraflı bir şekilde onlarla benzer verimliliğe sahip şekilde çalışmasının temel sebeplerinden birisi bu inşa farklılığından kaynaklanmaktadır (Dai et al., 2024).
DeepSeek R1’in diğer büyük modellerin çoğundan farklı olduğu diğer bir nokta ise bu modelin açık kaynaklı olmasıdır. Meta’nın modelleri dışında OpenAI veya Claude gibi dev yapay zeka sistemleri genelde kapalı kaynaklıdır. Ancak DeepSeek R1 açık kaynaklı olması sebebiyle buluta bağlı kalmadan yerel bilgisayarlara kurularak kullanılabilir.
DeepSeek’in masaya koyduğu bu yenilikler Amerikan borsasını ciddi anlamda sarsmayı sağlayacak derecede büyük yeniliklerdi. Bu sebeple DeepSeek’in geliştirdiği yapay zeka modeli tüm dünyada ciddi şekilde incelendi. Bu incelemeler sonucunda belirli şüpheler meydana geldi.
Şirket ve Modelin Üzerindeki Şüpheler
Her ne kadar farklı ve etkileyici bir çıkışla dünyayı sallasa da Çin menşeili hemen hemen her teknoloji atılımında tecrübe edinilen durum DeepSeek’in gündem olması ile de yaşandı. Hem çeşitli suçlamalara özne olan hem de veri güvenliği sebebiyle birçok ülkede yasaklanmaya veya yaptırımlara uğramaya başlayan DeepSeek uygulaması yapay zekanın teknolojinin konusu olduğu kadar uluslararası siyasetin de önemli bir parçası olduğunu bir kez daha göstermiş oldu. Zira OpenAI tarafından gelen iddialara göre DeepSeek OpenAI’ın uygulama programlama arayüzü (API) aracılığıyla kendi modeli için önemli miktarda veri elde etmiştir (Aydın, 2025). Fakat bu suçlamalar şu anda sadece iddia seviyesindedir. Dolayısıyla bu konuda gelişmeleri zaman gösterecektir.
Buna ek olarak, DeepSeek’in Çin menşeili bir firma olması sebebiyle Çin hükümetine veri aktarımı konusunda endişeli olan Güney Kore, ABD, Japonya gibi devletler bu yapay zeka asistanının kullanımının tehlikeli olduğuna dair mesajlar vermişlerdir. Örneğin, ABD’nin Texas eyaletinde kamu çalışanlarının DeepSeek’i indirmesi yasaklanmıştır (Akcan, 2025). Güney Kore Casusluk Teşkilatı ise, DeepSeek’in kişisel verileri çok fazla topladığını söylemektedir (Yim, 2025). Dolayısıyla Çin Halk Cumhuriyeti’ne karşı siyasi arenada uygulanan tavırlar yapay zeka alanında da aynı çizgide devam etmektedir.
Her ne kadar güvenlik meseleleri bahane edilse de, DeepSeek’e karşı cephe alınmasının en büyük sebebi Küresel Kuzey ülkelerinin Küresel Güneyin en büyük aktörü olan Çin’in başka bir sektörde daha dominasyon sağlamamasını istemeleridir. Ancak sıradan vatandaşlar ve tüketiciler için rekabet edecek yeni bir aktörün çok daha efektif yollarla bu rekabete girişmesi çok faydalıdır. Çünkü Çin’den gelen ucuz ama efektif modellerle rekabet etmek isteyen batılı firmalar eskisi kadar rahat olamayacak ve hem kendilerini geliştirmek ve yenilemek hem de hizmetlerinin maddi olarak daha ulaşılabilir olmasını sağlamak isteyeceklerdir. Bu sebeple DeepSeek’in öncü olduğu bu atılım hepimiz için faydalı olacak bir rekabetin başlangıç noktası sayılmalıdır.
Sonuç
Sonuç olarak DeepSeek’in diğer yapay zeka modellerinden daha efektif, verimli ve ulaşılabilir bir model geliştirmesi ABD ve Çin arasındaki hegemonik mücadelenin yapay zeka alanına da sıçrayacağını gözler önüne sermiştir. 27 Ocak’ta yaşananlar, Nvidia kartlarına uygulanan ambargo, Küresel Kuzey ülkelerinin ardı arkası kesilmeyen DeepSeek’e karşı cephe alan açıklamaları ile rekabetin daha da kızışacağının resmi belirginleşmiştir. Bu durum son kullanıcı için avantajlıdır çünkü hizmetlerinin daha ucuz ve verimli bir alternatifinin olduğunu bilen şirketler sonraki adımlarını buna göre atarak daha kaliteli ve ulaşılabilir hizmetler vermeye çalışacaklardır. Dolayısıyla Çin’in inovasyon ve teknoloji konusunda bazen öncü bazen ise alternatif olması, her zaman yararlı ve sevindiricidir. Farklı cephelerde sürekli olarak devam eden bu teknoloji mücadelesinin kazananı şüphesiz ki son tüketicidir. Ayrıca, bu mücadelenin sürekli devam etmesi gelişmelerin gelecekte de artarak devam edeceğinin bir göstergesidir.
Referanslar
Akcan, I. (2025, 1 Şubat). Texas’ta hükümete ait cihazlarda DeepSeek ve RedNote’un kullanımı yasaklandı. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/bilim-teknoloji/texasta-hukumete-ait-cihazlarda-deepseek-ve-rednoteun-kullanimi-yasaklandi/3468537
Aydın, N. (2025, 29 Ocak). OpenAI, Çinli DeepSeek’in geliştirilmesinde ChatGpt’nin kullanıldığını iddia etti. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/bilim-teknoloji/openai-cinli-deepseekin-gelistirilmesinde-chatgptnin-kullanildigini-iddia-etti/3465750
Baptista, E. (2024, 15 Ocak). China’s military and government acquire Nvidia chips despite U.S. ban. Reuters. https://www.reuters.com/technology/chinas-military-government-acquire-nvidia-chips-despite-us-ban-2024-01-14/#:~:text=These%20include%20its%20A100%20and,were%20also%20banned%20last%20October.
Bowman, J. (2025, 4 Şubat). Why Nvidia stock lost 11% in January. The Motley Fool. https://www.fool.com/investing/2025/02/04/why-nvidia-stock-lost-11-in-january/
Dai, D., Deng, C., Zhao, C., Xu, R. X., Gao, H., Chen, D., Li, J., Zeng, W., Yu, X., Wu, Y., Xie, Z., Li, Y. K., Huang, P., Luo, F., Ruan, C., Sui, Z., & Liang, W. (2024, 11 Ocak). DeepSeekMoE: Towards ultimate expert specialization in mixture-of-experts language models. DeepSeek.
DeepSeek-AI. (2024, 27 Aralık). DeepSeek-V3 technical report.
Evrim Ağacı. (2025, 9 Şubat). DeepSeek, ChatGPT’ye nasıl diz çöktürdü?. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=X40-2AzAj-8
Kerner, S. M. (2025, 6 Şubat). DeepSeek explained: Everything you need to know. TechTarget. https://www.techtarget.com/whatis/feature/DeepSeek-explained-Everything-you-need-to-know
Liu, A., Feng, B., Xue, B., Wang, B., Wu, B., Lu, C., Zhao, C., Deng, C., Zhang, C., Ruan, C., Dai, D., Guo, D., Yang, D., Chen, D., Ji, D., Li, E., Lin, F., Dai, F., … Pan, Z. (2024, December 27). DeepSeek-V3 technical report. DeepSeek.
Yim, H. (2025, February 11). South Korea spy agency says DeepSeek ‘excessively’ collects personal data. Reuters. https://www.reuters.com/technology/artificial-intelligence/south-korea-spy-agency-says-deepseek-excessively-collects-personal-data-2025-02-10/
Fotoğraf: Anadolu Ajansı
