POLSAM | POLİTİK STRATEJİLER ARAŞTIRMA MERKEZİ
POLSAM Genel Koordinatörü
Cengiz Topel, İsmail Hakkı Bey ve Mebuse Hanım’ın üçüncü çocuğu olarak dünyaya gelir. Tarih 2 Eylül 1934, yer İzmit’tir. Ailenin üçüncü çocuğu olan Topel’in üç de kardeşi vardır. Babasının tayini sebebiyle; çocukluğu, İzmit, Muş ve Şanlıurfa’da geçer. Bandırma İkinci İlkokulu’nda ve Gönen Ömer Seyfettin İlkokulu’nda okur. Ağabeyi Turgut Topel’in deyimiyle şekerci olmak isteyen Cengiz Topel, yine ağabeyinin yaptığı uçurtmalarla ve bezden bir top ile çocukluğunu geçirir. 1943’te babasını kaybeder. Kadıköy’e yerleşirler. Orta öğretimini Yeldeğirmeni’nde tamamlar.
Lise birinci sınıfı Haydarpaşa’da okuyan Topel’in askerlik mesleğini seçme arzusu bu dönemde perçinlenir. Hayallerini süsleyen Kuleli Askerî Lisesi sınavlarına girer. Arkadaşları başarılı olur, Topel elenir. İkinci sene tekrar sınava girer ve askerlik mesleğinin eğitim safhasına ilk adımını atar. 16 Eylül 1953 tarihinde 5655 numaralı diploma ile Kuleli’den mezun olur. En başarılı dersi resimdir.
Aynı yılın Ekim ayında Kara Harp Okulu’na başlar. Kıbrıs sorunu hem ülkenin hem de Topel’in hayatına bu dönemde girmiştir. Memleket meseleleri arkadaşlarıyla sohbet konusudur. Sakin mizaçlıdır Topel, arkadaşlarını sakinleştiren de odur… Esprilidir, arkadaşları arasında aranan kişidir. 1840 yaka numarası ile başladığı birinci sınıfta en başarılı dersi “Piyade Atışı ve Nazariyyâtı”dır.
Topel’in hayatını değiştiren, 30 Ağustos 1955 tarihli mezuniyetinden sonra başvurduğu ve hak kazandığı Hava Kuvvetleri Komutanlığıdır. Miles Magister eğitim uçağıyla 5 Ekim 1955’te gökle tanışır Topel.
Artık teğmendir. Temel pilotaj eğitimini Kanada’da T-6 uçaklarıyla gerçekleştirir. 1957’de mezun olur ve artık hayatını adayacağı mavinin vatanperver bir pilotudur. Jetlerle tanışmıştır, F-86 eğitimini de başarıyla tamamlar.
İlk aktif filo hizmetine 143. Filo’nun bulunduğu Merzifon’da başlar. Uçuşlardan artakalan sürelerde, çocukken oynadığı top burada da en büyük eğlencesidir. Hava Gücü Takımı’nda sol açıktır.
1959’da üsteğmen olmuştur. Annesiyle birlikte yaşamaktadır. Topel’in Merzifon hayatı; uçuşlar, futbol, sinema ve “Boğaziçi” şarkısıyla geçmektedir. Bir de lakabı vardır: “Tottoroş”. Kısa boyu, candan ve samimi tavırlarından dolayı bu lakap arkadaşları tarafından takılmıştır.
1961’de, 1’inci Ana Jet Üs Komutanlığı, 112’nci Filo Komutanlığına tayini gerçekleşir. Eskişehir’dedir. F-100 uçaklarında intibak eğitimine geçer. Öğretmeni Bnb. Hasan Basri Yurdakul, Topel’in öğrenciliğini; “…Yeni uçağı nazari olarak tanımada gayet istekli ve yeterli idi. Bilhassa havaya çıkıldığında gayet dikkatli ve gösterilen hareketleri eksiksiz yapmada ehliyetli olduğunu hemen anladım. Uçuşta tutuk değil bilakis rahat ve yetenekli idi. İntibak eğitimi safhasını eksiksiz tamamladıktan sonra, harbe hazırlık eğitimine başladı. Hiçbir güçlükle karşılaşmadan kısa zamanda harbe hazır oldu…” sözleriyle aktarır.
Talihsiz bir kırım geçirir. 24 Nisan 1963’te kalkış esnasında uçaktan son anda kurtulur. Uçak yanmıştır. Aynı yıl yüzbaşı olan Topel’in sinüzit rahatsızlığı vardır. Uçuşları baş ağrılarıyla geçmektedir. Tedaviye ayrılır. Eskişehir Orduevi’nde görevlendirilir. Bu sırada ağabeyi Turgut Topel’in uçuşu bırakması yönündeki telkinlerine; “Uçuş benim her şeyim. Uçmadan yapamam.” sözleriyle karşılık verir.
Cengiz Topel’in Harp Okulu yıllarından beri düşündüğü, tarttığı, kendince çözüm aradığı Kıbrıs olayları artık hat safhadadır. EOKA teröristlerine karşı Türk Mukavemet Teşkîlâtı mücahitleri katliamlara karşı durmaktadırlar.
Genelkurmay Başkanlığı, Türk uçaklarının Kıbrıs üzerinde uçuş yapmasını emreder. Türk kartalları artık muharip görevdedir. Komutanlar tarafından dörtlü kol belirlenir ve Yzb. Cengiz Topel kol komutanıdır. Görevleri; uçaksavar mevzilerine saldırıdır. Görev sırasında Topel’in uçağı yara alır. Bunu fark eden pilot arkadaşları; “- Cengiz Yüzbaşım, uçağından duman çıkıyor atla! – Yüzbaşım! Cayır cayır yanıyorsun atla!” sözleriyle ikazda bulunurlar. Topel uçaktan paraşütüyle atlamak zorunda kalır ve Peristeronan adlı (Şimdi Cengizköy) Rum köyünün yakınında bulunan asfalt yola iner. Topel, iner inmez, görev bilinciyle hedef bilgileri ve haritaları yakar. Bir müddet -tabancasında kurşun bitene kadar- yanına kimseyi yaklaştırmaz. Daha sonra Rumlar tarafından esir alınır. Esir alındıktan sonra, Topel’in akıbetine dair çeşitli varsayımlar bulunur. Ancak, siz gerçeği biliyorsunuz: İşkence! Rumlar, Türk harekât planlarını öğrenmek adına Topel’e işkence uygulamışlar ve hiçbir sonuç elde edememişlerdir. Cengiz Topel 8 Ağustos 1964’te şehit olur. Otopsi raporuna göre vücudunda işkence bulguları bulunmaktadır. Nitekim, eke konulan raporun ilk sayfası, bu vahşetin en büyük delilidir.
12 Ağustos’ta Lefkoşe’de cenaze töreni gerçekleştirilir. Mahşeri bir kalabalık vardır. Türk Hava Kuvvetleri forsunu taşıyan Mehmetçik’in arkasında bir mücahit ve bir izci kız Cengiz Topel’i ebediyete uğurlamıştır. Ankara ve İstanbul’da da tören düzenlenmiştir. Sultanahmet Camisi önünde binlerce kişi Türk’ün çelik kanadını, göklerden gönüllere taşımıştır. Halkın narası ise “İntikam!”dır.
Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk hava şehidi Plt. Yzb. Cengiz Topel, Edirnekapı Şehitliğine defnedilmiştir.
Bugün; 607 adet okul, cadde ve mahallede, Topel’in ismi yaşamaktadır. Ruhu şâd olsun!
Yararlanılan Kaynaklar
Asya, Arif Nihat, Kıbrıs Rubaîleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1976.
Çakar, Muammer, Cengiz Topel, Atış Matbaası, Ankara 1970.
Kurt, Deniz vd., Kuruluşundan Günümüze Türk Hava Kuvvetleri, C. 3, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Ankara 2020.
Kurt, Emin, Kıbrıs Şehidi Hv. Plt. Yzb. Cengiz Topel ve 1964 Kıbrıs Hava Harekatı, Hv. K. K.lığı, Ankara 2009.
Cengiz Topel’in otopsi raporu. Kaynak: Kurt, Emin, Kıbrıs Şehidi Hv. Plt. Yzb. Cengiz Topel ve 1964 Kıbrıs Hava Harekatı, Hv. K. K.lığı, Ankara 2009, Ek-E1.
