POLSAM | POLİTİK STRATEJİLER ARAŞTIRMA MERKEZİ
Muhammed Nurullah Ketkanlı
Balkan Çalışmaları Uzmanı
Giriş
Kosova’da İber Lepenci su kanalına yönelik son günlerde gerçekleşen saldırı, Kosova-Sırbistan arasındaki gerilimin yeni bir safhaya ulaştığını göstermektedir. Su kanalları gibi kritik altyapılara yönelik bu tür eylemler, bölge üzerindeki siyasi ve toplumsal dinamiklerin karmaşıklığını yansıtmaktadır. Bu olay, Sırbistan ile Kosova arasındaki tarihsel çatışma ve diplomatik gerilimler çerçevesinde değerlendirilmeli, bölgede barış ve istikrarın sağlanmasına yönelik çözüm önerileri öne çıkarılmalıdır. Bu yazıda, İber Lepenci su kanalına yapılan saldırının detayları, Kosova-Sırbistan ilişkilerinin tarihsel arka planı ve mevcut gerilimlerin çözüm yolları ele alınacaktır.
Saldırının Detayları
Kosova’daki İber Lepenci su kanalı hem Kosova hem de Sırbistan için stratejik öneme sahip kritik bir altyapı tesisidir. Bu kanal, Kosova’nın başta tarım ve enerji sektörü olmak üzere birçok alanında hayati bir rol oynamaktadır.
27 Kasım 2024 tarihinde kanalın çeşitli noktalarında patlayıcıların infilak ettirilmesi sonucu meydana gelen hasar, bölgenin su temininde ciddi aksamalara neden olmuştur. Olayın hemen ardından Kosova makamları bu eylemin organize bir terör saldırısı olduğunu ve sorumluların yargı önüne çıkarılacağını belirtmiştir. Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic ise, Sırbistan’ın bu olayla herhangi bir ilgisinin olmadığını ifade ederek saldırıyı kınamış, Kosova tarafı ise bu açıklamaları yeterli bulmamıştır.
Uluslararası tepkiler de bu olaya odaklanmış, Türkiye Dışişleri Bakanlığı dahil birçok kurum ve devlet bu saldırıyı şiddetle kınamış ve bölgedeki barışın korunmasına yönelik çağrılarda bulunmuştur. Bu tür olaylar, Kosova ve Sırbistan arasındaki siyasi ve toplumsal kutuplaşmanın kökleşmiş olduğunu bir kez daha gözler önüne sermektedir.
Kosova-Sırbistan İlişkilerinin Tarihsel Arka Planı
Kosova ile Sırbistan arasındaki gerilimlerin kökeni, Yugoslavya’nın dağılma sürecine ve bölge tarihine dayanmaktadır. 1998-1999 Kosova Savaşı, Kosova’nın Sırbistan’dan ayrılma sürecinde en kritik dönem olmuş ve NATO’nun (North Atlantic Treaty Organization) müdahalesiyle savaş sona ermiştir. 2008 yılında Kosova’nın bağımsızlığını ilan etmesi, bölgedeki siyasi dengeleri köklü bir şekilde değiştirmiş ve Sırbistan’ın uluslararası alandaki konumunu zorlamıştır. Sırbistan, Kosova’yı hala kendi topraklarının bir parçası olarak görmektedir ve Kosova’nın bağımsızlığını uluslararası platformlarda engellemeye çalışmaktadır.
Son yıllarda AB arabuluculuğunda gerçekleştirilen Belgrad-Priştine diyaloğu, iki taraf arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesi amacı taşısa da çeşitli engellerle karşılaşmıştır. 2024 yılında Brüksel’de yapılması planlanan toplantının gerçekleşmemesi, taraflar arasındaki güvensizliğin devam ettiğini göstermektedir. Kosova tarafının, özellikle Lista Sırpska (Sırp Listesi) liderinin yargıya teslim edilmesi ve Sırbistan tarafının Kosova’nın bağımsızlığını resmen tanıması şartları, iki ülkenin diyaloğu önemli ölçütte zorlamaktadır.
Güncel Gerilimler ve Çözüm Yolları
Kosova-Sırbistan ilişkilerinde son dönem gerilimlerin artmasının başlıca nedenlerinden biri, Kosova’nın bağımsızlık statüsünün Sırbistan tarafından hâlâ kabul edilmemesi ve bu durumun uluslararası platformlarda engellenmeye çalışılmasıdır. Bunun yanı sıra, Kosova’da Sırp azınlığın hakları ve temsil meseleleri gibi konular da sürekli tartışma yaratmaktadır. İber Lepenci su kanalına yapılan saldırı, bu gerilimlerin yeni bir aşamasını temsil etmektedir ve bu tür olaylar, her iki tarafın toplumları üzerinde de olumsuz etkiler bırakmaktadır.
Saldırı sonrası Kosova hükümetinin güvenlik önlemlerini artırması, bakanlıklar düzeyinde uluslararası destek arayışlarına girişmesi ve sorumluların yargı önüne çıkarılacağını vurgulaması, gerilimleri yatıştırmak için alınan tedbirler arasında yer almaktadır. Ancak Sırbistan’ın saldırıyla ilgisinin olmadığı yönündeki açıklamaları ve buna karşılık Kosova tarafının bu açıklamalara güvenmemesi, diyaloğu daha da zorlaştırmaktadır.
Çözüm yolları olarak, uluslararası toplumun daha aktif bir arabulucu rolü üstlenmesi gerektiği vurgulanmalıdır. Özellikle Avrupa Birliği, Belgrad-Priştine diyaloğunda taraflar arasında güven inşa edecek mekanizmalar oluşturmalı ve bu diyaloğun somut sonuçlar doğurmasını sağlamalıdır. Bunun yanı sıra, iki tarafın da sivil toplum kuruluşlarını sürece dahil ederek toplumlar arası güveni artırmaya yönelik adımlar atmaları gerekmektedir.
Barışçıl çözüm önerilerinin hayata geçirilmesi için, her iki tarafın da müzakerelere katılması ve gerilimleri tırmandıran eylemlerden kaçınması elzemdir. Uluslararası hukukun temel ilkelerine saygı gösterilerek, Kosova’nın bağımsızlık statüsü meselesinin ve Sırp azınlık haklarının kapsamlı bir şekilde ele alınacağı bir çerçeve oluşturulmalıdır.
Sonuç
İber Lepenci su kanalına yapılan saldırı, Kosova-Sırbistan ilişkilerinin mevcut durumunu ve bu durumun daha büyük bir çatışmaya dönüşme potansiyelini açıkça ortaya koymaktadır. Uluslararası toplumun ve özellikle Avrupa Birliği’nin daha etkin bir rol oynaması, bölgede barış ve istikrarın sağlanması açısından kritik bir öneme sahiptir. Hem Kosova hem de Sırbistan, barışçıl bir çözüm için gereken siyasi iradeyi göstermeli ve gerilimleri tırmandırıcı politikalardan kaçınmalıdır.
Kaynakça
Altun, T. (2024). Dışişleri Bakanlığı, Kosova’da su kanalına yapılan saldırıyı şiddetle kınadı. AA. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/disisleri-bakanligi-kosovada-su-kanalina-yapilan-saldiriyi-siddetle-kinadi/3409395
Biogradlija, L. (2024). Sırp lider Vucic: Sırbistan’ın (Kosova’daki) patlamayla bir ilgisi kesinlikle yoktur. AA. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/sirp-lider-vucic-sirbistanin-kosovadaki-patlamayla-bir-ilgisi-kesinlikle-yoktur/3410090
Kosova’da kritik altyapıya yönelik saldırının ardından güvenlik tedbirleri arttırıldı! Türkiye’den kınama… (2024). Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/dunya/kosovada-kritik-altyapiya-yonelik-saldirinin-ardindan-guvenlik-tedbirleri-arttirildi-turkiyeden-kinama-42610708
Kosova’da savaştan beri en kritik saldırı: Su kanalı patlatıldı. (2024). NTV. https://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/kosovada-savastan-beri-en-kritik-saldiri-su-kanali-patlatildi,quyqGHo9m0SvRU6YqJgCQg/f-LWVpFF90CROXRmzMOIpg
Sırbistan Cumhurbaşkanı Vucic: Saldırıyla ilgimiz yok. (2024). DHA. https://www.dha.com.tr/dunya/sirbistan-cumhurbaskani-vucic-saldiriyla-ilgimiz-yok-2541880
