POLSAM | POLİTİK STRATEJİLER ARAŞTIRMA MERKEZİ
Lübnan siyasal sistemi, 1943 yılında kabul edilen Ulusal Pakt’a dayanmaktadır ve bu sistem mezhepsel paylaşım modelini temel alır. Bu modele göre, cumhurbaşkanının Maruni Hıristiyan, başbakanın Sünni Müslüman ve meclis başkanının ise Şii Müslüman olması gerekmektedir. Oluşturulan bu siyasal yapı, ülkedeki farklı mezheplerin temsilini güvence altına almayı amaçlamaktadır. Ancak, bu sistem toplumsal çatışma ve siyasal istikrarsızlık riskini artırmaktadır. Yönetim organlarının üç ana mezhepsel grup arasında paylaştırılması, bu makamlara yönelik seçim süreçlerini dış müdahalelere açık hale getirebilmektedir.
Michel Naim Avn’ın 30 Ekim 2022 tarihinde görev süresinin sona ermesinin ardından Lübnan’da cumhurbaşkanlığı makamı yaklaşık iki yıldan fazla bir süredir boş kalmıştır. Bu süreçte derinleşen ekonomik kriz, artan işsizlik oranları ve halkın mevcut siyasi liderlere duyduğu güvensizlik, cumhurbaşkanı seçimini daha da zorlaştırmıştır. Ayrıca, 7 Ekim 2023 tarihinde başlayan İsrail-Hamas Savaşı’nın Güney Lübnan’a sıçraması siyasi istikrarsızlığı derinleştirmiştir. Hamas ile İsrail arasında başlayan çatışmaların ardından, cumhurbaşkanlığı seçimleri kısa bir süreliğine ertelenmiştir. Ancak, 2024 yılının haziran ayında Hizbullah’ın da bu çatışmalara dahil olması ve savaşın Güney Lübnan’a kaymasıyla birlikte cumhurbaşkanlığı seçimleri tamamen bir çıkmaza girmiştir.
Lübnan’ın güneyinde İsrail ile Hizbullah arasında yaşanan çatışmalar, 27 Kasım 2024 tarihinde imzalanan ateşkes anlaşmasıyla sona ermiştir. Ateşkesin yürürlüğe girmesi ve çatışmaların sona ermesiyle birlikte Lübnan, daha önce ertelenen cumhurbaşkanlığı seçimlerine yeniden odaklanmıştır. Bu bağlamda, 9 Ocak 2025 tarihinde Lübnan Parlamentosu’nda gerçekleştirilen 13. cumhurbaşkanlığı seçim oturumunun ilk turunda, Genelkurmay Başkanı Joseph Halil Avn 71 oy alarak seçilememiştir. Ancak ikinci turda 99 oy almayı başararak Lübnan’ın 14. Cumhurbaşkanı seçilmiştir. Avn, bu göreve seçilen Lübnan tarihindeki beşinci genelkurmay başkanı olma unvanını da kazanmıştır. ABD, Suudi Arabistan ve Fransa açıkça Avn’ın seçilmesini desteklemişlerdir.
Lübnan’da bulunan Hizbullah ile İsrail arasındaki çatışmalar sonrası 27 Kasım 2024 tarihinde kabul edilen ateşkes anlaşması, bir yandan bölgesel istikrarı teşvik ederken, diğer yandan Lübnan’ın iç siyasi ve idari yapılarını yeniden şekillendirmiştir. İsrail ile yaşanan yıpratıcı savaş, Hizbullah’ın lider kadrosunda ciddi kayıplara yol açarken örgütün askeri kapasitesini de önemli ölçüde zayıflatmıştır. Bu durum, Lübnan’daki siyasi dengeler üzerinde doğrudan etkili olmuş; özellikle Hizbullah’ın gücündeki gerileme, bölgedeki daha geniş jeopolitik dinamiklerle de kesişmiştir. Suriye’deki rejim değişikliği ve İran’ın bölgesel nüfuzundaki azalma, Lübnan siyasetinde yeni bir denge arayışını beraberinde getirmiştir. Bu bağlamda, 1989 tarihli Taif Anlaşması’yla kurumsallaşan mezhep temelli siyasi yapı çerçevesinde, ülkenin siyasal düzeni yeniden şekillenmiş ve yeni güç dengeleri doğrultusunda siyasal aktörler arasında pozisyon alma süreçleri hız kazanmıştır. 2025 yılının ocak ayında Joseph Halil Avn’ın cumhurbaşkanı seçilmesiyle bu kriz sona ermiştir. Ancak, Lübnan’ın siyasal istikrarı sağlama konusundaki yapısal zorlukları devam etmektedir. Yeni seçilen Cumhurbaşkanı Avn, ülkede yeni ekonomik reformların ve ülkeyi yeniden inşa edecek reformlara öncelik verileceğini belirtmişti. 2022 yılından bu yana geçici hükümet ile yönetilen Lübnan’da, Cumhurbaşkanı Avn, yeni hükümeti kurma görevini Uluslararası Adalet Divanı’nın (UAD) eski başkanı Nevvaf Salam’a verdi.
Cumhurbaşkanı Avn tarafından hükümeti kurmakla görevlendirilen Nevvaf Salam’ın, yeni hükümeti oluştururken meclisteki siyasi parti ve grupları dikkate alması kaçınılmazdır. Kurulacak hükümetin, meclisten gerekli güvenoyu alabilmesi ve istikrarlı bir yönetim sağlayabilmesi için mecliste temsil edilen siyasi parti ve gruplarla eşgüdümlü gitmesi gerekmektedir. Bununla birlikte, Lübnan’da nüfuzu bulunan ABD, Fransa ve Suudi Arabistan gibi dış aktörlerin de hükümet kurma sürecinde göz ardı edilmesi düşünülemez. Yeni hükümetin, iç politikada Cumhurbaşkanı ve başbakan ile uyum içinde çalışmasının yanı sıra, dış aktörlerle de iyi ilişkiler geliştirmesi büyük önem taşımaktadır. Bu dengeyi gözeterek kurulan bir hükümet, Lübnan’ı içinde bulunduğu krizden çıkarabilecek potansiyele sahip olabilir.
Yeni seçilen Cumhurbaşkanı Joseph Halil Avn ve hükümeti kurmakla görevlendirilen Başbakan Nevvaf Salam, ülkede var olan ekonomik kriz başta olmak üzere diğer krizleri çözmek amacıyla bölgenin önde gelen aktörleriyle iyi ilişkiler sürdürmeyi hedeflemektedir. Her iki liderin de temel amacı, Suudi Arabistan’ın Lübnan’a mali destek sağlanmasını güvence altına almaktır. Lübnan’daki siyasi istikrarsızlık, özellikle Körfez ülkeleri başta olmak üzere diğer yabancı yatırımcıları ülkeden uzak tutmuştur. Siyasi istikrar sağlanmadan Körfez ülkeleri ve diğer uluslararası aktörlerin Lübnan’a yatırım yapması beklenmemektedir. Bu bağlamda, yeni seçilen cumhurbaşkanı ve başbakan, ülkeyi ekonomik krizden çıkarmak ve uluslararası toplumun güvenini kazanmak amacıyla toplumun farklı kesimlerini kapsayan bir hükümetin kurulması yönünde çalışmalar yürütmektedir.
Lübnan’da 2022’den beri süregelen cumhurbaşkanlığı krizi, 9 Ocak 2025 tarihinde Joseph Halil Avn’ın seçilmesiyle sona ermiş olsa da, yapısal sorunlar devam etmektedir. Avn’ın göreve gelmesi ve hükümeti kurma yetkisinin Nevvaf Salam’a verilmesi, siyasi tıkanıklığı aşmada önemli bir adım olsa da, mezhepsel temellere dayalı siyasal yapı, kalıcı istikrarın sağlanmasını zorlaştırmaktadır. Lübnan siyasetinde dış aktörleri belirleyici rolü göz önüne alındığında, ABD, Suudi Arabistan ve Fransa’nın Avn’a verdiği destek, ülkenin Batı ve Körfez ülkeleriyle yakın ilişkiler geliştirme eğiliminde olduğunu göstermektedir. Batı ve Körfez ülkelerinin Lübnan’a vereceği mali destekler, ülkenin iç siyasi dengeli ve reform süreçlerinin başarısına bağlıdır. Ekonomik krizin aşılması için etkin ve kapsayıcı bir yönetişim benimsenmeli, mezhep temelli bölünmelerin ötesine geçen bir yönetim modeli oluşturulmalıdır. Ancak, ülkenin geleneksel siyasi yapısı ve dış aktörlerin etkisi göz önüne alındığında, kısa vadede istikrar belirsizliğini korumaktadır. Bu bağlamda, Avm ve Salam yönetiminin hayata geçireceği reformlar, Lübnan’ın siyasi ve ekonomik geleceğinde belirleyici olacaktır.
Kaynakça
Ola Karakurt. (2021). Lübnan’da devleti kilitleyen siyasi sistem. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.trthaber.com/haber/dunya/lubnanda-devleti-kilitleyen-siyasi-sistem-570217.html
France24. (2025). Lübnan’ın saygın ordu komutanı Joseph Aoun yeni cumhurbaşkanı oldu. Erişim adresi: https://www.france24.com/en/middle-east/20250109-lebanese-parliament-elect-army-chief-joseph-aoun-as-president-in-second-round
Doç. Dr. Yasin Atlıoğlu. (2025). Lübnan’da yeni hükümet kurulabilecek mi?. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/analiz/lubnan-da-yeni-hukumet-kurulabilecek-mi/3470039
David Gritten. (2025). ICJ president Nawaf Salam named Lebanon’s new prime minister. BBC. Erişim adresi: https://www.bbc.com/news/articles/c2eg7ge72j2o
Hediye Levent. (2024). Krizlerin bitmediği ülke: Lübnan. VoaTürkçe. Erişim adresi: https://www.google.com/amp/s/www.voaturkce.com/amp/krizlerin-bitmedigi-ulke-lubnan/7766532.html
Muhammed Emin Canik. (2025). Lübnan’ın yeni cumhurbaşkanı Avn’ı çözülmesi gereken güvenlik ve ekonomik problemler bekliyor. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/lubnanin-yeni-cumhurbaskani-avni-cozulmesi-gereken-guvenlik-ve-ekonomik-problemler-bekliyor/3446727
Anka. (2025). Lübnan iki yıldan uzun bir süredir ilk kez tam teşekküllü bir hükümet kurdu. Erişim adresi: https://ankahaber.net/haber/detay/lubnan_iki_yildan_uzun_bir_suredir_ilk_kez_tam_tesekkullu_bir_hukumet_kurdu_219642
Fotoğraf: Anadolu Ajansı
