POLSAM | POLİTİK STRATEJİLER ARAŞTIRMA MERKEZİ
ESOGÜ Uluslararası İlişkiler Bölümü
Türkiye, bulunduğu coğrafi konum ve izlediği aktif dış politika duruşuyla birçok dış yardımlar gerçekleştirmiştir. Bu yardımların başlangıcı olarak 1980’lerin ortalarını kabul edebiliriz. Türkiye aktif dış yardımlarını Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) vasıtasıyla gerçekleştirmektedir. Aynı zamanda Türk Maarif Vakfı ile de çeşitli ülkelerin eğitim konusunda yardımına koşmaktadır. Eğitimden kasıt, yardım edilen ülkenin gelişmesi ve vatandaşlarının daha iyi eğitim almasını sağlamaktır. Türkiye neredeyse bütün Afrika ülkelerine yardım etmekte ve Türkiye Bursu vermektedir. Ülkemizin kurulduğu dönem başta olmak üzere 1970-1990 arasındaki siyasi çalkantılar ve küresel soğuk savaş hali, Türkiye’nin tarafsız kalmasının en önemli sebepleri arasındadır. Bu çalkantılı dönemlerin geçmesiyle birlikte gelişen ve güçlenen Türkiye, özellikle 2000’li yıllarda Balkanlar ve Orta Doğu’da bölgesel güç haline gelebilmiştir. Sürdürdüğü insani ve yardımsever dış politikayla Türkiye, dünya genelinde bir nüfuza sahiptir. İslam Dünyası, Türk Dünyası, Orta Doğu ve Afrika’da bu nüfuzun gözle görülebilir etkileri vardır.
Bu yardımların ışığında ülkemizin sadece bölgesel değil, küresel anlamda dış politikada insani ve girişimci yaklaşımı benimsediğini anlayabiliriz. Birkaç örnek vermek gerekirse:
Afganistan – Yıllardır süregelen istikrarsızlık ve savaşı durdurmaya katkı sağlamak ve kalıcı barışın sağlanması adına, 15 Ağustos 2021 tarihinde mevcut hükümeti ele geçiren Taliban ile görüşmeler yapılmakta olup, Türkiye’nin Kabil Büyükelçiliğini kapatmayıp geçici hükümet statüsü ile yapıcı angajman politikası izleniyor. Bu politikayla geçici hükümetle doğrudan diplomatik görüşmeler sağlanıyor ve Afgan halkının sıkıntılarının giderilmesine yönelik insani yardım ve faaliyetler gerçekleştiriliyor. Ekim ayında Afganistan’ın Herat şehrinde meydana gelen deprem sonrasında yardımda bulunan ilk ülke Türkiye olmuştur. Kızılay, AFAD, TİKA ve diğer STK’lar ile birlikte yardım faaliyetlerinde bulunulmuştur. Aynı zamanda bu kuruluşlar ile birlikte Afganistan’da kız çocuklarının eğitimi ve kadın hakları gibi temel insani faaliyetlerin devamlılığı sağlanmaya çalışılmaktadır.
Latin Amerika ve Karayipler – Ülkemiz kurulduğu tarihten bugüne kadar Latin Amerika ve Karayipler bölgesinde açılım yapmak istemiştir. Cumhuriyetimizin başlarında diplomatik ilişkiler geliştirilmiş, ancak Soğuk Savaş sebebiyle o dönemde ilişkiler durgunlaşmıştır. 1998 yılında koşulların değişmesiyle yeniden diplomatik ilişkiler güçlendirilmiş, bir eylem planı haline getirilmiştir. 2006 yılında Türkiye’de bu yıl “Latin Amerika ve Karayipler Yılı” olarak ilan edilmiştir. Bu süreç itibariyle karşılıklı diplomatik temsilciliklerin sayısı artmış, özellikle Bogota ve Meksika’da TİKA’nın kalkınma yardımı faaliyetleri, Türkiye Maarif Vakfı, Yurt Dışı Türkler ve Akrabalar Topluluğu Başkanlığı, Yunus Emre Enstitüsü ve THY’nin çalışmaları ilişkilerimizin derinleşmesine büyük katkıda bulunmuştur.
Afrika – Uzun süredir dış politika gündemimizde yer alan Afrika Açılımı, “Afrika’nın sorunlarına Afrikalı çözüm” ilkesiyle gerçekleştirilmektedir. Sahraaltı Afrika’sındaki insani ve siyasi sorunlar, Türkiye’nin katkılarıyla çoğunlukla çözüme STK’lar, yatırımlar, insani yardımlar, kamu kurumları vasıtasıyla çözüme ulaşmış ve Afrika Ortaklık Politikası başarıyla gerçekleştirilmiştir. 2005 yılında Afrika Birliğine gözlemci üye olan ülkemiz 2008’de düzenlenen zirvede Kıta’nın stratejik ortağı ilan edilmiştir. Türkiye bu süreçte 1835 proje üstlenmiştir.
Balkanlar – Kökleri tarihimize dayanan siyasi ve kültürel bağlarımızın bulunduğu Balkanlarda barış ve istikrarın sağlanması için bölgesel ve uluslararası çapta çabalar sürdürülüyor. Buna örnek olarak KFOR harekatında Türk birliklerinin bölgede varlığı, Bosna-Hersek’te bulunan Türk birlikleri verilebilir.
Körfez ve Orta Doğu – Başta terör sorunlarının görüşüldüğü bölgede, ikili ilişkilerde ve çoklu ilişkilerde toplumların güvenliği ve ekonomik kalkınma temelli görüşmeler ele alınmakta ve ülkeler teröre karşı tek yumruk olmaya davet edilmektedir. Körfez ülkelerinin ordularının eğitilmesi, teçhizatlarının güncellenmesi ve halklarının teröre karşı siyasi birlik ve kötülükleri hakkında eğitimler verilmektedir. Karşılıklı işbirliği ile terör sorunu ve istikrarsızlık problemlerinin ortadan kalkacağı düşünülmekte olup, her geçen gün ilişkiler geliştirilmektedir.
Kaynakça
TİKA (Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı). (2023). 2023 İdare Faaliyet Raporu. T.C. Cumhurbaşkanlığı. Erişim: 08 Aralık 2023, https://tika.gov.tr/wp-content/uploads/2024/02/TIKA-2023-Idare-Faaliyet-Raporu.pdf
Türkiye Maarif Vakfı. (2023). 2023 Faaliyet Raporu. Erişim: 08 Aralık 2023, https://turkiyemaarif.org/editions/turkiye-maarif-vakfi-2023-faaliyet-raporu
T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2023). Türkiye’nin Latin Amerika Politikası. Erişim: 08 Aralık 2023, https://www.mfa.gov.tr/turkiye-nin-latin-amerika-ve-karayipler-politikasi.tr.mfa
T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2023). Türkiye’nin Afrika Açılımı ve Ortaklık Politikası. Erişim: 08 Aralık 2023, https://www.mfa.gov.tr/turkiye-afrika-iliskileri.tr.mfa
Kızılay ve AFAD. (2023). Afganistan’a Yönelik İnsani Yardım Çalışmaları Raporu. Erişim: 08 Aralık 2023, https://www.kizilay.org.tr/Haber/Kurumsal/5241/afganistan-da-deprem-bolgesine-yardim,
Yunus Emre Enstitüsü. (2023). Kültürel Diplomasi ve Türkiye’nin Yumuşak Gücü. Erişim: 08 Aralık 2023, https://www.yee.org.tr/tr/haber/kulturel-diplomasi-ve-turkiyenin-yumusak-gucu
T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). Türkiye’nin Kalkınma Yardımları Raporu. Erişim: 08 Aralık 2023, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/11/Turkiye-Kalkinma-Yardimlari-Raporu-2023.pdf
